Refugees Voice Ακούστε τους προσφυγές και τις Ιστορίες τους

Το Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων θέτει τους πρόσφυγες στο επίκεντρο, θέλοντας να δώσει φωνή σε αυτούς που έχουν ξεχαστεί. Παιδιά, γυναίκες και άνδρες, δηλαδή άνθρωποι σαν όλους μας, επιδιώκουν να ενταχθούν στην κοινωνία υποδοχής τους και να έχουν μια ειρηνική ζωή εδώ.

Η καμπάνια “Refugee’s voice” αποκαλύπτει την καθημερινότητα στην Ελλάδα, από την οπτική των προσφύγων. Αυτόν τον τρόπο επιλέγουμε για να προωθήσουμε τα δικαιώματα των προσφύγων και να καταγγείλουμε τις παραβιάσεις και τα εμπόδια ως προς την ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία.

Ακολουθήστε μας ώστε να προασπίσουμε την ένταξή τους, ενάντια στις διακρίσεις! Δώστε τους φωνή- μοιραστείτε τις ιστορίες τους.

This campaig is supported by a grant from the Open Society Foundation in cooperation with Open Society Initiative for Europe.

Ένταξη Τώρα Η συμμετοχή είναι το Παν

H καμπάνια #RefugeesVoice του Ελληνικού Φόρουμ Προσφύγων ολοκληρώνεται με την ταινία μικρού μήκους: «Ένταξη Τώρα: Η συμμετοχή είναι το Παν».

Η καμπάνια αναδεικνύει την εμπειρία και την θέση των ίδιων των προσφύγων σχετικά με το θέμα της ένταξης στην ελληνική κοινωνία. Η ταινία μικρού μήκους προβάλλει τη συζήτηση εκπροσώπων προσφυγικών κοινοτήτων σχετικά με την ένταξη και τη συμμετοχή στο δημοκρατικό σύστημα. Το κράτος, μαζί με τους πολίτες και μέσα από τον διάλογο με τους ίδιους τους πρόσφυγες, μπορεί να επιδιώξει την αρμονική συμβίωση Μέσα από τη συμμετοχή, ο καθένας μπορεί να βρει τη θέση του. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε όλους όσους έδωσαν χρόνο για να συμμετάσχουν στην ταινία, και ειδικότερα όλους τους πρόσφυγες που μοιράστηκαν γενναιόδωρα μαζί μας το χρόνο και τις ιστορίες τους για την καμπάνια #RefugeesVoice. This campaign is supported by a grant from Foundation Open Society institute in cooperation with Open Society Initiative for Europe of the Open Society Foundations.

Ιστορίες Πρόσφύγων Ακούστε τους πρόσφυγες και την Οδυσσεια τους

«Πρέπει να είμαστε με τις οικογένειές μας»

Η οικογενειακή επανένωση αποτελεί ευρωπαϊκή διάταξη που επιτρέπει, την είσοδο και διαμονή των υπηκόων τρίτων χωρών σε κράτος μέλος της Ευρωπαικής Ένωσης, οι οποίοι διαμένουν νόμιμα στο εν λόγω κράτος μέλος. Ωστόσο, έως και σήμερα, το ευρωπαϊκό πλαίσιο και η ελληνική νομοθεσία επιτρέπουν μόνο στους αναγνωρισμένους ως πρόσφυγες να υποβάλουν αίτηση στο εν λόγω πρόγραμμα και να φέρουν τις οικογένειές τους (σύζυγος και τέκνα κάτω των 18 ετών) στην χώρα φιλοξενίας τους. Οι αιτούντες άσυλο αποκλείονται από αυτό το πρόγραμμα, γεγονός που δημιουργεί πολλά προβλήματα σε πολλούς ανθρώπους οι οποίοι βρίσκονται εγκλωβισμένοι στη διαδικασία απόκτησης ασύλου για πολλά χρόνια. Επιπλέον, άλλου είδους αρωγή που παρέχεται σε όσους αναζητούν προστασία, όπως η άδεια διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους καθώςκαι η επικουρική προστασία, δεν καθιστούν τους αποδέκτες τους κατάλληλους για να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα επανένωσης. Ο αποκλεισμός των εν λόγω κατηγοριών από τη δυνατότητα επανένωσης με τις οικογένειές τους αποτελεί σημαντική ανησυχία για όσους ενδιαφέρονται. Εν πρώτοις, συχνά τα εν λόγω μέλη οικογενειών βρίσκονται σε κίνδυνο στις χώρες καταγωγής τους. Εν δευτέροις, η κατάσταση αυτή αποτρέπει τους πρόσφυγες από το να ξαναχτίσουν τη ζωή τους, αφού δεν έχουν τη στήριξη και παρουσία της οικογένειά τους παραβιάζοντας το σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Pepi Levogianni Camera Operator/Technical Support Giannis Paneris Sound Recording/Sound Editing/Sound Design Spyros Matzoukos, Camera operator Giorgos Mermigas Photographer

«’Ολα είναι δύσκολα, μεγαλώνει το παιδί μου, ακόμα έχω πρόβλημα με τα χαρτιά μου και δεν μπορώ να δουλεύω, δεν έχω λεφτά, δεν έχω σπίτι δικό μου.»

Σύμφωνα με της Ευρωπαϊκή και ελληνική νομοθεσία[1] οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, τα άτομα με αναπηρίες ή τα άτομα τα οποία υποφέρουν από ανίατες ασθένειες, οι ηλικιωμένους, οι έγκυες ή οι λεχώνες, οι γονείς μονογονεϊκών οικογενειών με ανήλικα παιδιά, τα θύματα βασανιστηρίων, βιασμού ή άλλων σοβαρών μορφών ψυχολογικής, σωματικής ή σεξουαλικής βίας ή εκμετάλλευσης και τα θύματα εμπορίας σαρκός είναι ευάλωτα άτομα. Οι εν λόγω κατηγορίες πρέπει να λαμβάνουν ειδική μεταχείριση για τη διασφάλιση της μέγιστης και κατάλληλης προστασίας τους. Κατ’ αρχήν, οι υπηρεσίες ασύλου, οι αρμόδιες αρχές για την εξέταση, μπορούν να θέσουν σε προτεραιότητα τις αιτήσεις ευάλωτων ατόμων[2] ώστε να περιέλθουν το συντομότερο δυνατό στο νομικό καθεστώς που δικαιούνται, καθώς επίσης και να προστατευτούν από τις ακραίες εμπειρίες που βίωσαν. Επιπλέον, οι αρμόδιες αρχές πρέπει να λάβουν κατάλληλα μέτρα ώστε να διασφαλιστεί η ύπαρξη συνθηκών αποτελεσματικής υλικής υποδοχής των αιτούντων ασύλου. Το παραπάνω επίπεδο διαβίωσης πρέπει επίσης να παρέχεται σε ευάλωτες ομάδες, για τη διασφάλιση της διαβίωσης και της ασφάλειάς τους, καθώς και της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους[3]. Η αδυναμία εφαρμογής των παραπάνω και η απουσία κρατικής στήριξης εξαναγκάζουν τις μόνες μητέρες ανάμεσα στους πρόσφυγες να ζουν σε συνθήκες μεγάλης επικινδυνότητας, αφήνοντάς τες εκτεθειμένες σε περιπτώσεις εκμετάλλευσης. Επιπλέον, οι εν λόγω συνθήκες αποκλείουν τις γυναίκες αυτές από την ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία, στην οποία συναντούν μονίμως εμπόδια αντί της εφαρμογής των δικαιωμάτων τους, η οποία θα τους επέτρεπε να οικοδομήσουν το μέλλον τους. Δυστυχώς, η συγκεκριμένη καταγραφή δεν παρουσιάζει μια μεμονωμένη περίπτωση της πραγματικότητας, καθώς είναι πάρα πολλές οι μόνες μητέρες σε όλο τον κόσμο, που έρχονται αντιμέτωπες με μια τέτοια κατάσταση. Οι γυναίκες στην Ελλάδα εν προκειμένω, έχουν επηρεαστεί ιδιαίτερα από αυτή την κατάσταση, λόγω της οικονομικής κρίσης. [1] Άρθρο 11 παρ. 2 του ν. 3907/2011 (26 Ιανουαρίου 2011). [2] Άρθρο 16 παρ. 3 του π.δ. 113/2013. [3] Άρθρο 12 π.δ. 220/2007. Levogianni Intercom Operator Pepi / Technical Support Giannis Paneris Sound Recording / Sound Editing / Sound Design Giorgos Mermigas Photographer

«Κάθε φορά που ξυπνάω και πρέπει να πηγαίνω στο νοσοκομείο,καλώ το 166: σε ποιο νοσοκομείο να πάω σήμερα;»

Οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας έχουν πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη υπό τους ίδιους όρους που ισχύουν και για τους Έλληνες πολίτες[1]. Ο μόνος τρόπος για να αποκτήσει ιατρική ασφάλιση ένας πρόσφυγας είναι μέσω της απασχόλησης. Στην περίπτωση που ένας πρόσφυγας ή αιτών άσυλο δεν μπορεί να εργαστεί για λόγους υγείας και επομένως δεν έχει τη δυνατότητα να ασφαλιστεί, το ελληνικό κράτος υποχρεούται από την εθνική νομοθεσία να προσφέρει δωρεάν ιατρική βοήθεια. Θεωρητικά, τα άτομα αυτά έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε όλα τα δημόσια νοσοκομεία, πρακτικά όμως, είναι αυτό αρκετό για να καλυφθούν οι ανάγκες ανθρώπων που χρήζουν τακτικής ιατρικής φροντίδας; Ανασφάλιστοι Έλληνες και πρόσφυγες αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Μπορούν να λάβουν δωρεάν ιατρική περίθαλψη που παρέχεται από δημόσια νοσοκομεία, ανάλογα με τις εφημερίες. Για άτομα με σοβαρές ασθένειες οι συνθήκες αυτές προκαλούν μεγάλη ανασφάλεια σχετικά με την περίθαλψη που χρειάζεται να λάβουν. Οι ανασφάλιστοι πρέπει να περιμένουν μέχρι τη τελευταία στιγμή ωσότου μάθουν πού μπορούν τελικά να λάβουν τη φροντίδα που χρειάζονται, γυρνώντας από νοσοκομείο σε νοσοκομείο, ανάλογα με το πρόγραμμα εφημερίας. Επιπλέον, χωρίς εργασία ή ασφάλιση, είναι εξαιρετικά δύσκολο για άτομα με σοβαρές ασθένειες να λάβουν τη φαρμακευτική αγωγή που χρειάζονται. Ευτυχώς, στην Ελλάδα έχει δημιουργηθεί δίκτυο Κοινωνικών Φαρμακείων, τα οποία παρέχουν φάρμακα σε όσους δεν έχουν τα μέσα για να τα αγοράσουν. Ωστόσο, τα Κοινωνικά Φαρμακεία βασίζονται σε δωρεές και τα αποθέματά τους δεν είναι πάντα αρκετά, κατά συνέπεια, δεν μπορούν να εγγυηθούν τη διαθεσιμότητα όλων των φαρμάκων που κάποιος μπορεί να χρειαστεί. [1] Π.Δ. 141/2013 Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2011/95/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κονοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου 2011 (L 337) σχετικά με τις απαιτήσεις για την αναγνώριση και το καθεστώς των αλλοδαπών ή των ανιθαγενών ως δικαιούχων διεθνούς προστασίας. Άρθρο 31. Pepi Levogianni Camera Operator/Technical Support Giannis Paneris Sound Recording/Sound Editing/Sound Design Giorgos Mermigas Photographer

«Κάποιος με έφτυσε. Πιστεύουν ότι δεν μπορώ να κάνω τίποτα επειδή είμαι ξένος.»

Στα χρόνια μεταξύ 2008 και 2013, η ξενοφοβική βία ήταν εξαιρετικά υψηλή στην Ελλάδα. Ομάδες έκαναν επιθέσεις σε μετανάστες, αιτούντες ασύλου και πρόσφυγες σε τακτική βάση και συγκεκριμένες περιοχές ήταν διαβόητες για την επικινδυνότητά τους για τους ξένους[1]. Όπως καταγράφηκε από το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας, μια από τις σημαντικότερες αδυναμίας ήταν η έλλειψη εγγυήσεων για «την υποβολή παραπόνων σε συνθήκες ασφάλειας, χωρίς το φόβο αντιποίνων ή την τοποθέτηση του θύματος σε θέση τέτοια που να αποτρέπει την καταγγελία του εγκλήματος»[2]. Στο τέλος του 2013, το ίδιο αυτό δίκτυο παρατήρησε σημαντική μείωση των ρατσιστικών επιθέσεων λόγω της διερεύνησης των εγκληματικών ενεργειών και των συλλήψεων ατόμων, συμπεριλαμβανομένων μελών της Χρυσής Αυγής, με κύρια κατηγορία τη σύσταση εγκληματικής οργάνωσης. Ωστόσο, παρά τη μείωσή τους, οι επιθέσεις αυτές δε σταμάτησαν[3]. Επιπλέον, παρατηρείται ένας άλλου είδους ρατσισμός, παρά το γεγονός ότι δεν γίνεται αντιληπτός ως τέτοιος από τους εμπλεκόμενους. Αν και οι πρόσφυγες έχουν το δικαίωμα να δουλεύουν στις ίδιες συνθήκες με τους Έλληνες πολίτες, κάποιοι εργοδότες εκμεταλλεύονται το γεγονός της ευαίσθητης κατάστασής τους και της επείγουσας ανάγκης τους για βιοπορισμό, με στόχο να τους αντιμετωπίσουν διαφορετικά. Οι εργοδότες χρησιμοποιούν πρακτικές διακρίσεων σχετικά με τις συνθήκες εργασίας καθώς και το μισθό, έχοντας την πεποίθηση ότι οι εν λόγω άνθρωποι δε θα αποκαλύψουν τις ανισότητες. Pepi Levogianni Camera Operator/Technical Support Giannis Paneris Sound Recording/Sound Editing/Sound Design Giorgos Mermigas Photographer [1]Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας, Ετήσια Έκθεση 2012 http://rvrn.org/2013/04/%CE%B5%CF%84%CE%AE%CF%83%CE%B9%CE%B1-%CE%AD%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7-2012/ [2]Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας, Ετήσια Έκθεση 2014 http://rvrn.org/wp-content/uploads/2015/05/Report_2014gr.pdf [3]Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας, Ετήσια Έκθεση 2013 http://rvrn.org/wp-content/uploads/2014/04/Report2013final.pdf

«Έλαβαν χώρα επεισόδια, Η αστυνομία έκοψε το ρεύμα, έκανε πολύ κρύο χωρίς θέρμανση, τίποτα»

Σύμφωνα με το Νόμο στην Ελλάδα, ο αιτών άσυλο (αυτός που έχει αιτηθεί διεθνούς προστασίας) μπορεί να κρατηθεί για τους παρακάτω εξής 3 λόγους: Για τον προσδιορισμό της ταυτότητας ή της εθνικότητάς του. Σε περίπτωση που αποτελεί απειλή για την εθνική ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη της χώρας, ή όταν η κράτηση κρίνεται αναγκαία για την ταχεία και πλήρη εξέταση του αιτήματός του (η τελευταία αυτή διάταξη δεν είναι πλέον επιτρεπτή με βάση το ευρωπαϊκό δίκαιο). Κατά συνέπεια, οι αιτούντες άσυλο δεν πρέπει να κρατούνται, για τον μοναδικό λόγο, που είναι η είσοδος τους στη χώρα χωρίς άδεια. Ωστόσο, πολυάριθμες αναφορές δείχνουν ότι οι αιτούντες άσυλο συχνά κρατούνται, χωρίς νόμιμο λόγο, στην Ελλάδα. Η Αμυγδαλέζα είναι ένα προ-αναχωρισιακό κέντρο κράτησης, όπου άνθρωποι κρατούνται κατά τη διάρκεια της αίτησης ασύλου τους ή με την προοπτική να επιστραφούν στην χώρα καταγωγής τους. Ωστόσο, αυτό το κέντρο κράτησης έχει συχνά επικριθεί λόγω των απάνθρωπων συνθηκών καθώς και πολλών «επεισοδίων» που έχουν λάβει χώρα μεταξύ της αστυνομίας και των κρατουμένων που διαμαρτύρονται για την κατάσταση και τη συμπεριφορά της αστυνομίας. Pepi Levogianni Camera Operator/Technical Support Giannis Paneris Sound Recording/Sound Editing/Sound Design Giorgos Mermigas Photographer

«Αν ζούσα στο δρόμο , δεν θα σκεφτόμουν πότε να πάω σχολείο»

Ένας υπήκοος τρίτης χώρας, ή ένας ανιθαγενής κάτω των 18 που φτάνει σε ελληνικό έδαφος χωρίς τη συνοδεία ενήλικα υπεύθυνου γι αυτόν/αυτήν νομικά ονομάζεται «ασυνόδευτος ανήλικος». Όσοι αιτήθηκαν άσυλο πριν τον Ιούνιο 2013, συμπεριλαμβανομένων των ανηλίκων και κατέχουν κάρτα αιτούντα άσυλο – την «κόκκινη κάρτα»- υποδεικνύουν ότι βρίσκονται εν αναμονή απόφασης από την αντίστοιχη υπηρεσία της ελληνικής αστυνομίας. Όσοι έχουν στην κατοχή τους τη λεγόμενη «κόκκινη κάρτα» απολαμβάνουν εκ νόμου δικαιωμάτων και προστασίας όπως: Στην περίπτωση ασυνόδευτων ανηλίκων που υποβάλλουν αίτηση ασύλου, οι αρχές θα διασφαλίσουν τη φιλοξενία τους σε κέντρα με ειδική πρόνοια για ανηλίκους. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις «Αποστολή» και «PRAKSIS» είναι δύο από τις οργανώσεις που παρέχουν φιλοξενία στους εν λόγω ασυνόδευτους ανηλίκους, καθώς και σε ενήλικες αιτούντες άσυλο και τις οικογένειές τους. Επιπλέον, οι αιτούντες άσυλο κάτω των 18 έχουν πρόσβαση στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα υπό τις ίδιες συνθήκες με τους Έλληνες υπηκόους, γεγονός που τους επιτρέπει να ξεκινήσουν ή να συνεχίσουν το σχολείο. Οι εν λόγω νομοθεσίες και το έργο των ΜΚΟ είναι πολύτιμα για τη διασφάλιση κατάλληλου περιβάλλοντος και επαρκούς προστασίας των ανηλίκων, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα οικοδόμησης μιας κανονικής ζωής. Pepi Levogianni Camera Operator/Technical Support Giannis Paneris Sound Recording/Sound Editing/Sound Design Loukas Koubouris second camera Giorgos Mermigas Photographer

«Επιθυμώ να είμαι μέλος αυτής της κοινωνίας…»

Χωρίς να φαντάζονται κάποιο μέλλον εδώ, οι πρόσφυγες επιθυμούν να αφήσουν την Ελλάδα και να αναζητήσουν ένα άλλο μέρος να συνεχίσουν τις ζωές τους «ως μέλη της κοινωνίας». Αυτή η μαρτυρία υποδεικνύει ζητήματα που αποτρέπουν τους πρόσφυγες να συνεχίσουν μια ήρεμη και ειρηνική ζωή στην Ελλάδα… Οι πρόσφυγες που δεν έχουν επαρκή χρήματα να ενοικιάσουν σπίτι, δικαιούνται στέγαση. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλη έλλειψη καταλυμάτων και σε συνδυασμό με την μεγάλη ζήτηση, δημιουργείται μια ατελείωτη λίστα αναμονής. Η κατάσταση αυτή οδηγεί πολλούς πρόσφυγες, που δεν έχουν τα οικονομικά μέσα, να μένουν και να κοιμούνται στο δρόμο. Οι πρόσφυγες δικαιούνται να δουλέψουν, όμως οι περισσότεροι παραμένουν άνεργοι και σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση της χώρας, η κατάσταση έχει χειροτερέψει. Ωστόσο, δεν έχει γίνει κανένας σχεδιασμός για την ένταξη αυτών των ανθρώπων, ούτε έχουν ληφθεί μέτρα διευκόλυνσης για την πρόσβασή τους στην αγορά εργασίας. Οι παράγοντες αυτοί εμποδίζουν τους πρόσφυγες να αυτοσυντηρηθούν, να τους οδηγούν σε βαθιά μοναξιά και απομόνωση, και ως εκ τούτου, να μην τους προσφέρεται η ευκαιρία να ενσωματωθούν στην ελληνική κοινωνία. Pepi Levogianni Camera Operator/Technical Support Giannis Paneris Sound Recording/Sound Editing/Sound Design Giorgos Mermigas Photographer Ευχαριστούμε το Τσουλήθρα Cafe-Bar

«Απλά, είναι το πρόβλημα είναι το σύστημα όχι οι πολίτες.»

Η επικουρική προστασία χορηγείται σε άτομα που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για το καθεστώς του πρόσφυγα, αλλά έχουν εκτεθεί σε σοβαρή βλάβη ή βρίσκονται σε πραγματικό κίνδυνο να υποστούν σοβαρή βλάβη στις χώρες τους. Οι δικαιούχοι λαμβάνουν άδεια παραμονής η οποία θα πρέπει να ανανεώνεται κάθε τρία χρόνια. Παρά το γεγονός ότι ο νόμος τους επιτρέπει κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου να απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Όντας αρκετά δύσκολο για τους εργοδότες να προσλαμβάνουν εργαζόμενους με έγγραφα που αναφέρουν ότι το άτομο είναι σε αναμονή της ανανέωσης της άδειάς του, πολλοί δικαιούχοι χάνουν τη δουλειά τους μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, συχνά οι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε νοσοκομεία και οι ιδιοκτήτες κατοικιών είναι απρόθυμοι να τους ενοικιάσουν σπίτι, έχοντας ως εγγύηση ένα προσωρινό έγγραφο που αιτιολογεί την αίτηση ανανέωσης αλλά δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμα. Οποιοδήποτε βήμα στη καθημερινή ζωή είναι, κατά συνέπεια, δύσκολο. Κατά τους μήνες Ιούλιο, Αύγουστο και Σεπτέμβριο του 2015, οι περισσότεροι Αφγανοί νεοαφιχθέντες είχαν κατασκηνώσει στο Πεδίον του Άρεως, στη Πλατεία Βικτωρίας ενώ στη συνέχεια μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα υποδοχής (Ελαιώνας, Τάε κβον ντο, Ελληνικό και Γαλάτσι) που έχουν ανοίξει από τις αρχές, και τα οποία πρόσφεραν στους νεοαφιχθέντες τουλάχιστον ένα καταφύγιο. Μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα, εγκατεστημένοι πρόσφυγες στην Ελλάδα βοηθούσαν ακούραστα τις αρχές ως εθελοντές στη διερμηνεία και την υποστήριξη των νεοεισερχομένων, παρά την απουσία των πολιτικών κοινωνικής ένταξης που συναντούν στην Ελλάδα. Pepi Levogianni Camera Operator/Technical Support Giannis Paneris Sound Recording/Sound Editing/Sound Design Giorgos Mermigas Photographer Ευχαριστούμε το Τσουλήθρα Cafe-Bar

Κοινότητες και Πραγματικότητα Προσφύγων

Η επικουρική προστασία και η άδεια παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους προκαλούν: Ασταθή ζωή και αβέβαιο μέλλον

Πολλοί πρόσφυγες, οι οποίοι έφτασαν στη δεκαετία του 2000, χορηγήθηκε διεθνής προστασία, αναγνωρίζοντάς τους ως δικαιούχους επικουρικής προστασίας, ή χορηγήθηκε άδεια παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους, χωρίς όμως η κατάσταση αυτή να επιφέρει σταθερότητα.
Η επικουρική προστασία χορηγείται στο πρόσωπο που δεν πληρεί τις προϋποθέσεις αναγνώρισής του ως πρόσφυγα (τέτοια προϋπόθεση είναι οι βάσιμοι λόγοι ότι η χώρα του δεν επιθυμεί ή δεν έχει τη δυνατότητα να τον/την προστατεύσει). Η διάρκεια αυτού του προστατευτικού καθεστώτος είναι 3 χρόνια, το οποίο σημαίνει ότι κάθε δικαιούχος θα πρέπει να ανανεώνει τακτικά την άδεια παραμονής του.
Η άδεια παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους χορηγείται σε έναν αιτούντα αφού ληφθεί υπόψη η αδυναμία απομάκρυνσης ή επιστροφής του αιτούντος στη χώρα καταγωγής ή συνήθους διαμονής του/της για λόγους ανωτέρας βίας (σοβαροί λόγοι υγείας του αιτούντος ή των μελών της οικογένειάς του, εμφύλιος πόλεμος, μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων). Ο αιτών, στον οποίο αναγνωρίζεται καθεστώς παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους, εφοδιάζεται από την κατά τόπο αρμόδια αρχή εξέτασης με ειδική άδεια διαμονής διάρκειας έως δύο ετών[1].
Τα δικαιώματα των αιτούντων, στους οποίους έχει χορηγηθεί καθεστώς παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους, εξομοιώνονται με αυτά των δικαιούχων επικουρικής προστασίας[2].
Υπό αυτές τις δύο μορφές προστασίας, οι δικαιούχοι δεν επιτρέπεται από το νόμο να επανενωθούν με τις οικογένειές τους, που παρέμειναν στη χώρα προέλευσης ή σε άλλες χώρες. Ο αποκλεισμός αυτών των ανθρώπων από την οικογενειακή επανένωση είναι ένα σοβαρό ζήτημα. Ζουν στην Ελλάδα για πολλά χρόνια, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να επανενωθούν με την οικογένειά τους. Η πλειοψηφία των ατόμων αυτών δεν μπορεί να επιστρέψει στη χώρα καταγωγής για λόγους ασφαλείας και κατά συνέπεια τα άτομα αυτά δεν έχουν δει τους/τις συζύγους και τα παιδιά τους για χρόνια, στερούμενοι των δικαιωμάτων στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή[3].
Επιπροσθέτως, οι καταστάσεις αυτές προκαλούν, για άλλη μια φορά, αστάθεια, καθόσον παραμένει αβέβαιη η ανανέωση της άδειας διαμονής.Τα τελευταία χρόνια, οι περισσότεροι από αυτούς είδαν το καθεστώς τους να μην ανανεώνεται, και περιμένουν μήνες, αν όχι χρόνια, για να εξετασθεί η προσφυγή τους. Παρά τις πολλές προσπάθειες να έλθουν σε επαφή με τις αρχές, φαίνεται αδύνατη για τα πρόσωπα αυτά η πληροφόρηση σχετικά με την προσφυγή τους με σκοπό την ανανέωση της άδειας διαμονής.
«Τα δικαιώματα των αιτούντων, στους οποίους έχει χορηγηθεί καθεστώς παραμονής για ανθρωπιστικούς λόγους, εξομοιώνονται με αυτά των δικαιούχων επικουρικής προστασίας. Τα δικαιώματα αυτά διατηρούνται και μετά τη λήξη ισχύος της σχετικής άδειας διαμονής εφόσον έχει υποβληθεί αίτηση παράτασης μέχρι την λήψη απόφασης επ’ αυτής»[4]. Παρόλ’ αυτά, η πραγματικότητα της καθημερινής ζωής είναι πολύ διαφορετική. Πολλοί μαρτυρούν ότι οι ιδιοκτήτες ήταν διστακτικοί στο να τους νοικιάσουν ένα σπίτι, όταν οι πρώτοι ήταν κάτοχοι απλώς ενός εγγράφου το οποίο επιβεβαίωνε ότι περιμένουν την ανανέωση της άδειας διαμονής. Αυτό το έγγραφο φαίνεται να μην παρέχει επαρκή εχέγγυα για τους ιδιοκτήτες, με αποτέλεσμα να καθίσταται αδύνατη η ενοικίαση στέγης.
Πέραν αυτού, η ίδια κατάσταση συμβαίνει και με τους εργοδότες, δηλαδή ακόμα κι αν επιθυμούν να προσλάβουν κάποιον από τους κατόχους αυτής της ειδικής άδειας διαμονής, το έγγραφο δεν παρίσταται επαρκές για να αποδείξει ότι το πρόσωπο αυτό θα παραμείνει στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα η πρόσβαση στην εργασία να καθίσταται σπάνια, αν όχι αδύνατη.
Με το πέρασμα των χρόνων, η καθυστέρηση στην ανανέωση και στην εξέταση της αίτησής τους δεν επιτρέπει στα άτομα αυτά να διάγουν μία σταθερή ζωή, τους καθιστά αβέβαιους ως προς την παραμονή τους στην Ελλάδα σε κάθε απαραίτητη ανανέωση στο μέλλον, παρόλο πουέχουν «χτίσει»για χρόνια τη ζωή τους εδώ.
[1]Άρθρο 28 παρ. 4 π.δ. 114/2010
[2]Άρθρο 28 παρ. 6 π.δ. 114/2010
[3]Άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου
[4]Άρθρο 28 παρ. 6 π.δ. 114/2010
Όταν οι πρόσφυγες υποστηρίζουν τους νεοεισερχόμενους πρόσφυγες

Παρά τα προβλήματα που οι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν στην Ελλάδα, είναι σημαντικό να αναδειχθεί ο πρωταρχικός ρόλος που ανέλαβαν κατά την «προσφυγική κρίση» στην Αθήνα από το καλοκαίρι του 2015 μέχρι σήμερα. Το καλοκαίρι του 2015, οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες που έφτασαν στην Αθήνα ήταν άστεγοι, κατασκηνώνοντας στο Πεδίον του Άρεως και την Πλατεία Βικτωρίας, χωρίς νερό, τροφή και πρόσβαση σε τουαλέτες και ντους. Οι κοινότητες προσφύγων ήταν οι πρώτες που αντέδρασαν και στήριξαν αυτούς τους ανθρώπους με όσα μέσα διέθεταν. Μέσα από τις ενέργειες αυτές, οι κοινότητες κατήγγειλαν αυτήν την κατάσταση και προκάλεσαν την ευαισθητοποίηση των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών, προκειμένου στη συνέχεια να οργανωθεί μία κοινή υποστήριξη. Κατά την δημιουργία των ανοιχτών κέντρων φιλοξενίας, οι κοινότητες προσφύγων συνεργάστηκαν άμεσα με τις αρχές προκειμένου να προωθηθεί το άνοιγμα των κέντρων. Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι σε κάθε κέντρο υποδοχής αλλά και οπουδήποτε αλλού χρειάζεται, οι πρόσφυγες προσφέρουν αδιάκοπα την βοήθειά τους ιδίως για τη μετάφραση, πληροφόρηση και διαμεσολάβηση ανάμεσα στους εθελοντές/εργαζόμενους και τους νεοεισερχόμενους που φιλοξενούνται σε αυτές τις εγκαταστάσεις.
Αναγνωρίζεσαι ως πρόσφυγας. Και μετά τι…;

Μεγάλος αριθμός Σουδανών έχουν αναγνωριστεί ως πρόσφυγες στην Ελλάδα. Ωστόσο, μετά από μακράς διάρκειας και περίπλοκες διαδικασίες, οι δυσκολίες δε σταματούν εκεί για τους ανθρώπους που αποζητούν να συνεχίσουν τη ζωή τους. Όντως, πώς να ζήσεις φυσιολογικά αν δεν γνωρίζεις τα δικαιώματά σου ή δεν έχεις την κατάλληλη πληροφόρηση για τις σχετικές εξελίξεις σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο καθώς και ενημέρωση ως προς την πρόσβαση των εμπλεκόμενων φορέων;
Οι δικαιούχοι του καθεστώτος του πρόσφυγα απολαμβάνουν πολυάριθμα δικαιώματα που στόχο έχουν την ένταξή τους και τη διασφάλιση της δυνατότητας συνέχισης της διαβίωσής τους σε μια χώρα όπου βρίσκουν προστασία.
Ωστόσο, τα δικαιώματα δε σημαίνουν και πολλά αν οι δικαιούχοι τους δεν τα γνωρίζουν. Η σουδανική κοινότητα, εκφράζει τη λύπη της που το ελληνικό κράτος δεν παρέχει ξεκάθαρη και εύκολη πληροφόρηση σχετικά με τα δικαιώματα που απορρέουν από την αναγνώριση του προσφυγικού καθεστώτος. Ακόμα και στην περίπτωση κατά την οποία το κράτος παρέχει πληροφορίες σχετικά με τα δικαιώματα και τις δυνατότητες των αναγνωρισμένων προσφύγων, αυτή η πληροφόρηση προφανώς δε φτάνει στους ίδιους.
Αυτή η έλλειψη πληροφόρησης αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες, και παρουσιάζει δυο αρνητικές συνέπειες. Αρχικά, αγνοώντας τα δικαιώματά τους, οι πρόσφυγες δεν μπορούν να καταφύγουν σε διαδικασίες μέσω των οποίων μπορούν να ασκήσουν τα δικαιώματα αυτά. Δεύτερον, ακόμα και εάν θέλουν να ασκήσουν τα δικαιώματά τους, η άγνοια των διαδικασιών, τους αποτρέπει από το να επικοινωνήσουν με τις αρμόδιες υπηρεσίες και να ξεκινήσουν τη σχετική διαδικασία.
Έχουμε πληροφορηθεί ότι κάποιοι Σουδανοί πρόσφυγες προτίθενται να συνεχίσουν τις σπουδές τους, τις οποίες διέκοψαν αφού αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το Σουδάν. Οι πρόσφυγες έχουν το δικαίωμα να φοιτήσουν στο δημόσιο πανεπιστήμιο της Ελλάδας [1] εφόσον διαθέτουν πιστοποιητικό αποφοίτησης, καθώς και πιστοποιητικό που να βεβαιώνει τη γνώση της ελληνικής γλώσσας. Η έλλειψη πληροφόρησης οδήγησε αρκετά μέλη της σουδανικής κοινότητας στη μη συνέχιση των σπουδών τους, παρά την πρόθεσή τους, αφού αγνοούσαν ότι ήταν δυνατό να συνεχίσουν την ανώτατη εκπαίδευσή τους στην Ελλάδα.
Μια ακόμα συνέπεια της απουσίας πληροφόρησης είναι ο κίνδυνος εκμετάλλευσης στον οποίο εκτίθονται οι πρόσφυγες. Χωρίς να γνωρίζουν ότι έχουν το δικαίωμα να εργαστούν υπό ίδιες συνθήκες με τους Έλληνες πολίτες, οι πρόσφυγες συχνά συνάπτουν, επισφαλής συμβάσεις, αμειβόμενοι παράνομα, κάτι που τους αποτρέπει από το να αποκτήσουν ασφάλιση, καθώς οι άνωθεν συμβάσεις δε σέβονται τους εργασιακούς νόμους αναφορικά με το όριο των ωρών εργασίας καθώς και τον κατώτατο μισθό. Ως εκ τούτου, οι πρόσφυγες πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης, ενώ αντιθέτως το νομικό καθεστώς τους, τους επιτρέπει να εργάζονται στις ίδιες συνθήκες και με τα ίδια δικαιώματα που απολαμβάνουν οι Έλληνες[2] πολίτες.
Η πρόσβαση στην αγορά εργασίας και στα πανεπιστήμια είναι δυο μόνο παραδείγματα δικαιωμάτων που απολαμβάνουν οι πρόσφυγες. Το εν λόγω καθεστώς δίνει στους δικαιούχους του το δικαίωμα απολαβής κοινωνικών επιδομάτων βάσει ειδικών κριτηρίων, πρόσβασης στο σύστημα υγείας καθώς και οικογενειακής επανένωσης και υπηκοότητας. Όλα τα παραπάνω δικαιώματα και διαδικασίες οφείλουν να παρουσιάζονται ενδελεχώς σε κάθε πρόσφυγα-κάτοχο κάρτας, προκειμένου να διευκολύνεται η πρόσβαση στις παραπάνω υπηρεσίες και να διασφαλίζεται μια πραγματική αυτό-ενδυνάμωση των προσφύγων, παρέχοντάς τους βιώσιμες δυνατότητες ώστε να χτίσουν μια σταθερή ζωή, εντάσσοντάς τους στην ελληνική κοινωνία.
Παρά την έλλειψη πληροφόρησης, οι Σουδανοί πρόσφυγες προσπαθούν να κατανοήσουν και να ακολουθήσουν τα δικαιώματα και τις δυνατότητες τους. Η σουδανική κοινότητα παίζει σημαντικό ρόλο σ’ αυτό, προσπαθώντας να ενημερώνει αυτούς τους ανθρώπους και να απαντά όπως μπορεί τις πολυάριθμες ερωτήσεις τους. Δυστυχώς, είναι απαραίτητη η επαγγελματική και εις βάθος γνώση των νόμων προκειμένου να επιτευχθεί η καλύτερη ενημέρωση σχετικά με τα δικαιώματα και τις διαδικασίες. Ενώ η σουδανική κοινότητα αναπληρώνει το κενό στις ευθύνες του κράτους, την επίσημη πληροφόρηση σχετικά με τα δικαιώματα για τα άτομα που βρίσκονται υπό το εν λόγω καθεστώς οφείλουν να αναλάβουν οι αρμόδιες Αρχές.
Η πληροφόρηση σχετικά με τα δικαιώματα είναι το πρώτο βήμα που πρέπει να γίνει για την ενδυνάμωση των προσφύγων. Η πληροφόρηση αυτή θα τους υποστηρίξει ώστε να αξιοποιήσουν στο έπακρο τα δικαιώματά τους προκειμένου να γίνουν ανεξάρτητοι και κατά συνέπεια να ενταχθούν στην ελληνική κοινωνία. Χωρίς πληροφόρηση, οι πρόσφυγες καταλήγουν να αυτοπροστατεύονται χωρίς καμία υποστήριξη από το κράτος ενώ συχνά οδηγούνται και στη διαιώνιση μιας, υπό επικίνδυνες συνθήκες διαβίωσης, χωρίς να διαφαίνεται κάποια λύση για το μέλλον, θέτοντας το ερώτημα, σε τι συνίσταται η διεθνής προστασία εάν δεν προσφέρει τη δυνατότητα μιας ειρηνικής και κανονικής ζωής;
[1]Ελληνική Δημοκρατία, Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων. ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤΩΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΩΝ: ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ-ΑΛΛΟΓΕΝΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΕΚΤΟΣ ΕΕ. ΛΥΚΕΙΟ, 2015- http://edu.klimaka.gr/anakoinoseis-panellhnies/plhrofories-panellhnies/656-panelladikes-eisagwgh-allodapwn-sthn-tritovathmia-ekpaidevsh.html
[2]Άρθρο 27 Π.Δ. 141/2013 Προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2011/95/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κονοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Δεκεμβρίου 2011 (L 337) σχετικά με τις απαιτήσεις για την αναγνώριση και το καθεστώς των αλλοδαπών ή των ανιθαγενών ως δικαιούχων διεθνούς προστασίας.
Ταξιδιωτικά έγγραφα, ένα πολύτιμο δικαίωμα για τους πρόσφυγες…

Οι άνθρωποι που αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες δεν μπορούν να ταξιδέψουν πίσω στη χώρα τους καθώς εκεί οι ζωές τους απειλούνται. Ωστόσο, το γεγονός ότι για τη δική τους ασφάλεια δεν είναι σε θέση να επιστρέψουν στη χώρα τους, δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να ταξιδέψουν κάπου αλλού. Οι πρόσφυγες έχουν το δικαίωμα να λάβουν ταξιδιωτικά έγγραφα από τη χώρα που τους προστατεύε[1]. Επομένως οι πρόσφυγες που προστατεύονται από την Ελλάδα μπορούν να υποβάλουν στις ελληνικές αρχές αίτηση για να λάβουν ταξιδιωτικά έγγραφα[2].
Για πολλούς πρόσφυγες, τα ταξιδιωτικά έγγραφα έχουν τεράστια σημασία, καθώς αποτελούν τα μόνα έγγραφα που θα τους επιτρέψουν να ταξιδέψουν εκτός Ελλάδας. Πολλές οικογένειες προσφύγων όταν φεύγουν από τη χώρα τους συχνά χωρίζονται κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και τα μέλη δεν φτάνουν τελικά στην ίδια χώρα. Κατά συνέπεια, τα μέλη αυτών των οικογενειών διασκορπίζονται σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο κυρίως ευρωπαϊκές . Έτσι, τα ταξιδιωτικά έγγραφα είναι ο μόνος τρόπος για να ταξιδέψουν και να επισκεφθούν συγγενείς που εγκαταστάθηκαν σε διαφορετικές χώρες από αυτούς.
Πέραν αυτού του πρακτικού λόγου, ένας πρόσφυγας μας εξήγησε ότι για αρκετούς το ταξιδιωτικό έγγραφο διαθέτει επίσης και μεγάλη συμβολική αξία. Προερχόμενοι από χώρες με αυταρχικά πολιτεύματα, κάποιοι δεν είχαν πότε το δικαίωμα στη ζωή τους να αποκτήσουν διαβατήριο από την χώρα καταγωγής τους και γι ‘αυτούς είναι η πρώτη φορά που θα λάβουν έγγραφο με το οποίο τους δίνεται η ευκαιρία να ταξιδέψουν. Αυτή η διάσταση μπορεί να υπογραμμιστεί από το γεγονός ότι κάποιος ίσως δεν ταξιδέψει ποτέ, αλλά θα απολαμβάνει του δικαιώματος αυτού, στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής χώρας. Τα ταξιδιωτικά έγγραφα αποτελούν ένα βασικό εργαλείο με το οποίο οι άνθρωποι απολαμβάνουν το δικαίωμα της ελευθερίας κινήσεως ανεξάρτητα από την επιθυμία των ίδιων να ταξιδέψουν ή όχι. Τα έγγραφα θα πρέπει να χορηγούνται στα άτομα που τα δικαιούνται με βάση τη νομοθεσία.
Όμως, όπως μας έχει διευκρινιστεί, αυτό το απώτατο όνειρο για τους πρόσφυγες δεν είναι εύκολα προσβάσιμο. Μετά τη λήψη θετικής απόφασης για την χορήγηση διεθνούς προστασίας από την υπηρεσία ασύλου, οι πρόσφυγες που επιθυμούν να πάρουν ταξιδιωτικό έγγραφο πρέπει να επικοινωνήσουν με την Ελληνική αστυνομίατην αρμόδια αρχή για την έκδοση αυτών των εγγράφων. Αρκετοί πρόσφυγες που συναντήσαμε κυρίως στην Σουδανική κοινότητα, συναντούν τεράστια καθυστέρηση κατά την παραλαβή των εγγράφων, συχνά περιμένοντας για μήνες χωρίς καμία πληροφορία για το πότε το έγγραφο θα τους παραδοθεί. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οι πρόσφυγες εγκλωβίζονται στην Ελλάδα.
Παρά το γεγονός ότι ο νόμος παρέχει το δικαίωμα στους πρόσφυγες να κατέχουν ταξιδιωτικά έγγραφα, στην πραγματικότητα κάτι τέτοιο δεν είναι τόσο εύκολο και αρκετοί
[1] Οδηγία 2011/95/ΕΕ, άρθρο 25 «Τα κράτη μέλη χορηγούν στους δικαιούχους καθεστώτος πρόσφυγα ταξιδιωτικά έγγραφα, σύμφωνα με το υπόδειγμα που περιέχεται στο παράρτημα της σύμβασης της Γενεύης, ούτως ώστε να μπορούν να ταξιδεύσουν στο εξωτερικό, εκτός αν το αντίθετο υπαγορεύεται από επιτακτικούς λόγους εθνικής ασφάλειας ή δημόσιας τάξης «.
[2] Προεδρικό Διάταγμα 141/2013, άρθρο 25.
Οι «ξεχασμένοι» του ασύλου, χρόνια αστάθειας και απώλεια ελπίδας για οποιοδήποτε μέλλον

Πολυάριθμοι Αφγανοί υπήκοοι βρίσκονται στην Ελλάδα από το 2005. Από τότε, αυτοί οι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες και μάχονται για να τύχουν διεθνούς προστασίας.Αυτή η κατάσταση τους εμποδίζει από το να ενσωματωθούν πλήρως και να έχουν μία ειρηνική και «φυσιολογική» ζωή. Κατά την άφιξή τους, οι ως άνω πρόσφυγες υποβάλλουν αίτηση για άσυλο μέσω της διαδικασίας του ανεκτέλεστου υπολοίπου αιτήσεων ασύλου, η οποία διεξάγεται από τις αστυνομικές αρχές, οι οποίες ονομάζονται Διευθύνσεις Αλλοδαπών.
Μετά από μια πρώτη συνέντευξη, όλα τα άτομα των οποίων οι αιτήσεις απορρίφθηκαν από τις αρμόδιες αρχές, περιμένουν από 7 έως 13 έτη προκειμένου να τους καλέσουν σε δεύτερη ακρόαση (προσφυγή), ενώ η νομοθεσία προβλέπει ότι οι Επιτροπές Προσφυγών πρέπει να αποφανθούν επί των προσφυγών εντός 6 μηνών από τότε που αυτές ασκήθηκαν. Ακόμα και σήμερα, ένας διόλου αμελητέος αριθμός ατόμων περιμένουν ακόμα για τη δεύτερη ακρόαση. Οι υπόλοιποι, οι οποίοι ακούστηκαν επί της προσφυγής τους περιμένουν τώρα για μήνες -ακόμα και για χρόνια- προκειμένου να λάβουν την απόφαση από τις αρχές[1].
Επιπροσθέτως στην ατέρμονη κατάσταση αναμονής, επικρατεί μία δυσβάσταχτη άγνοια σχετικά με το εκκρεμές αίτημά τους. Παρά τις αρκετές απόπειρες και προσπάθειες να έρθουν σε επαφή με τις αρμόδιες αρχές προκειμένου να ενημερωθούν σχετικά με την εξέταση της αιτήσεώς τους, δεν λαμβάνουν απαντήσεις, με αποτέλεσμα να καθίσταται ξεκάθαρο ότι η επικοινωνία με τις ως άνω αρχές είναι σχεδόν αδύνατη και απρόσιτη. Με το να μην είναι ενήμεροι, αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται σε μια πλήρη ασάφεια σχετικά με την νομική τεκμηρίωση της κατάστασής τους, χωρίς ελπίδα ενημέρωσης ως προς το πότε θα τους χορηγηθεί διεθνής προστασία και πότε θα ολοκληρωθεί η αναμονή.
Όλα αυτά τα χρόνια της ατέλειωτης αναμονής επιφέρουν ασταθείς καταστάσεις, εμποδίζοντας τα άτομα αυτά να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες, δικαιώματα τη στέρηση των οποίων λίγοι από εμάς θα μπορούσαν να φανταστούν.
Έχοντας «κολλήσει» σε αυτές τις διαδικασίες ως αιτούντες άσυλο σε ένα ανεπαρκές σύστημα, δεν απολαμβάνουν πλήρως κοινωνικών δικαιωμάτων και αντιμετωπίζουν, κατ’ αποτέλεσμα, δραματικά προβλήματα στην καθημερινή τους ζωή που παραμένουν για χρόνια.
Η παλιά διαδικασία έκδοσης της κάρτας του αιτούντος άσυλο (κοινώς γνωστή ως «κόκκινη κάρτα») επιτρέπει στα άτομα τα οποία έλαβαν άδεια εργασίας να εργαστούν. Ωστόσο, μόνο τα πρόσωπα τα οποία έλαβαν άδεια εργασίας πριν το 2012 μπορούν να εργαστούν, εφόσον από το 2012 και εφεξής οι αρχές σπανίως εκδίδουν άδεια εργασίας σε κατόχους ροζ κάρτας, με συνέπεια οι τελευταίοι να μην μπορούν να στηρίξουν οικονομικά τους εαυτούς τους, ευρισκόμενοι σε επισφαλή κατάσταση. Λόγω της κρίσιμης οικονομικής κατάστασης, τα χορηγούμενα επιδόματα που προορίζονται για τους αιτούντες άσυλο είναι λίγα. Εξάλλου τα ποσά αυτών που χορηγούνται είναι πολύ μικρά, μη επιτρέποντας σε κάποιον να διαβιώνει αξιοπρεπώς. Τα άτομα αυτά είναι υποχρεωμένα να βρουν έναν δικό τους τρόπο αυτοσυντήρησης ή αναγκάζονται να ζητήσουν χρήματα από την οικογένειά τους η οποία παρέμεινε στο Αφγανιστάν. Αυτή η κατάσταση, η οποία δεν τους επιτρέπει να είναι ανεξάρτητοι, μπορεί να προκαλέσει μεγάλο άγχος και ψυχολογικά προβλήματα στους πιο ευάλωτους εξ αυτών.
Οι ως άνω αναφερόμενοι κάτοχοι ροζ κάρτας υποφέρουν, επίσης, λόγω της απόστασης από την οικογένειά τους. Σε αυτή την περίπτωση, η οικογένεια η οποία παρέμεινε στο Αφγανιστάν ή σε γειτονικές χώρες δε μπορεί να επανενωθεί μέσω της διαδικασίας της οικογενειακής επανένωσης. Κατ’ αποτέλεσμα, πολυάριθμα άτομα, τα οποία κατάφεραν να διαφύγουν από τον πόλεμο και τους βομβαρδισμούς στο Αφγανιστάν, τώρα βρίσκονται εδώ για χρόνια, περιμένοντας απάντηση επί του αιτήματός τους για άσυλο, χωρίς να τους δίνεται η ευκαιρία να επανενωθούν με τις/τους συζύγους και τα παιδιά τους, οι οποίοι διατρέχουν ακόμα κίνδυνο σε άλλες χώρες.
Τελευταίο αλλά όχι ασήμαντο, κατά την εξέταση μίας αίτησης, οι αιτούντες άσυλο οφείλουν να παραδώσουν τα ταξιδιωτικά τους έγγραφα (δελτίο ταυτότητας, διαβατήριο) στην αρχή ελέγχου της αίτησης[2], εφόσον τα τελευταία είναι στην κατοχή τους. Λαμβάνουν ένα δελτίο αιτούντος άσυλο, η οποία ισχύει ως έγγραφο ταυτότητας.Στερούμενοι των ταξιδιωτικών τους εγγράφων και όντας υπό το καθεστώς «αιτών άσυλο» για χρόνια, τα πρόσωπα αυτά είναι καταδικασμένα να παραμένουν στην Ελλάδα, μην έχοντας τη δυνατότητα να ταξιδέψουν έξω από αυτή, περιμένοντας να λάβουν μία έγγραφη διεθνή προστασία.
Αυτές οι απρεπείς καθυστερήσεις έκδοσης απόφασης για το άσυλο προκαλούν απελπισία και τεράστια απογοήτευση. Από το 2013 έχουν ξεκινήσει νέες υπηρεσίες ασύλου, όπου οι νεοεισερχόμενοι υποβάλλουν αίτηση για άσυλο. Μέσα σε ένα χρόνο εκδίδεται απόφαση, οπότε οι ενδιαφερόμενοι ξέρουν πώς να σχεδιάσουν το μέλλον τους. Ωστόσο, με τη δημιουργία αυτού του νέου συστήματος, δεν επιτρέπεται στους προηγούμενους αιτούντες άσυλο – κατόχους ροζ κάρτας να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες, πριν λάβουν την τελική απόφαση. Για άλλη μια φορά, η μόνη διέξοδος από αυτή την κατάσταση είναι να πάρουν μια απάντηση από τη Διεύθυνση Αλλοδαπών.
Παρά τις παραπάνω δυσκολίες, τα άτομα αυτά αποτελούν -αναμφισβήτητα- μέρος αυτής της κοινωνίας, μιλώντας άψογα ελληνικά, έχοντας Έλληνες φίλους, μαχόμενοι να τους αναγνωριστεί μία νομική κατάσταση η οποία θα τους επιτρέψει να στηρίξουν τον εαυτό τους και να ενταχθούν πλήρως σε αυτή την κοινωνία, στην οποία άλλωστε ανήκουν εδώ και χρόνια …
[1]Άρθρο 26 παρ. 4 π.δ. 114/2010
[2]Άρθρο 9 παρ. 1 περ. β’ π.δ. 114/2010
Κόκκινη κάρτα: νομικός κυκεώνας που επιβραδύνει τις ζωές των προσφύγων

Πολύ Νιγηριανοί υπήκοοι που έχουν φτάσει στην Ελλάδα, πριν από κάπου δέκα χρόνια, ακόμα παλεύουν να αναγνωριστούν ως πρόσφυγες. Οι άνθρωποι αυτοί περιμένουν χρόνο με το χρόνο, σε έναν κυκεώνα που έχει σημαντικές συνέπειες στην ασφάλεια και τη σταθερότητα της καθημερινότητας τους.
Ενώ οι νεο-αφιχθέντες έλαβαν την αναγνώριση του πρόσφυγα με σχετική ευκολία, όσοι είχαν κάνει αίτηση πριν τον Ιούνιο του 2013 παραμένουν στο παλιό σύστημα ασύλου, το οποίο διαχειρίζεται η αστυνομία[1], το τμήμα Αλλοδαπών. Η πλειοψηφία αυτών που έχουν κάνει αίτηση στο πλαίσιο αυτού του συστήματος, δεν έχουν προσκληθεί σε εκ νέου συνέντευξη για την αίτησή τους. Ο γραμματέας της νιγηριανής κοινότητας μας πληροφόρησε ότι αν και οι άνθρωποι είναι συχνά εγκλωβισμένοι σε ένα δυσλειτουργικό σύστημα, διστάζουν να επιδιώξουν νομική στήριξη, εξαιτίας παρελθουσών εμπειριών κατά τις οποίες δικηγόροι εκμεταλλεύτηκαν την ευάλωτη θέση τους, ζητώντας ανεκδιήγητες αμοιβές και αρνούμενοι την παροχή αποδείξεων στους πελάτες τους, οι οποίες θα τους επέτρεπαν να αποδείξουν αυτές τις πρακτικές εκμετάλλευσης.
Εφόσον τα μέλη της έχουν χάσει κάθε ελπίδα, η νιγηριανή κοινότητα ανέλαβε την ευθύνη να προσφέρει πληροφορίες και στήριξη σχετικά με τις νομικές διαδικασίες και να συνοδεύει προσωπικά τους αιτούντες που το έχουν ανάγκη στις σχετικές αρχές. Ωστόσο, το σύστημα είναι περίπλοκο και η επαγγελματική νομική γνώση είναι ζωτικής σημασίας. Παρά το εξαιρετικό της έργο για τη στήριξη των μελών της που έρχονται αντιμέτωπα με το καταρρέον σύστημα, η νιγηριανή κοινότητα αυτή την περίοδο δυστυχώς παλεύει στην αναζήτηση εργασιακού χώρου καθώς και των απαραίτητων εσόδων για τη συντήρησή του. Ως εκ τούτου, χωρίς κεντρικά γραφεία, η παροχή πραγματικής και σταθερής στήριξης στα μέλη της νιγηριανής κοινότητας έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα δύσκολη.
Οι άνθρωποι που περιμένουν να αναγνωριστούν ως πρόσφυγες, βρίσκονται σε ένα νομικό κυκεώνα ο οποίος βρίσκεται, πίσω από πολλά από τα προβλήματα, που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητά τους: οι ιδιοκτήτες σπιτιών αρνούνται να νοικιάσουν διαμερίσματα σε κατόχους κόκκινης κάρτας αφού η κατάστασή τους θεωρείται προσωρινή, παρά το γεγονός ότι διαμένουν στην Ελλάδα για πολλά χρόνια. Αντίστοιχα, οι εργοδότες το χρησιμοποιούν ως δικαιολογία για να μην τους προσλάβουν, ενώ συχνά οι θιγόμενοι δεν έχουν επαρκή πληροφόρηση για τα δικαιώματά τους στην εργασία. Εξαιτίας αυτού, πολλοί αναγκάζονται να δεχτούν δουλειές κάτω από το τραπέζι, οι οποίες χωρίς νομική υπόσταση, τους αφήνουν εκτιθεμένους σε εργασιακή εκμετάλλευση, υπερβολικές ώρες εργασίας και αμοιβή κάτω του κατώτατου μισθού.
Σημαντικό στοιχείο ανησυχίας για την κοινότητα είναι η έλλειψη στήριξης και πόρων για τις ευάλωτες ομάδες, ιδιαίτερα τις ανύπαντρες μητέρες και τα παιδιά τους. Παρά το γεγονός ότι πολλά μέλη έχουν αντιμετωπίσει ρατσιστικές συμπεριφορές, όπως το να τους ανακοινώνουν ενοικιαστές πως δε νοικιάζουν σε «μαύρους» ή Αφρικανούς, σε γενικές γραμμές φαίνεται ότι από το καλοκαίρι του 2015 τα πράγματα είναι πιο εύκολα, το ίδιο και η εύρεση στέγης. Πολλές μητέρες και τα παιδιά τους συγκατοικούν για να μειώσουν τα έξοδά τους. Ωστόσο, πολλοί είναι αυτοί που ακόμα παλεύουν να συντηρηθούν ενώ δεν παρέχεται επαρκής βοήθεια. Η νιγηριανή κοινότητα αναζητά ενεργά λύσεις για τα προβλήματα αυτών των ανθρώπων, ωστόσο είναι αναγκαία τόσο η σταθερή και τακτική αρωγή όσο και οι πόροι που θα την εξασφαλίσουν.
Εν γένει, η νιγηριανή κοινότητα καλωσορίζει τις πολιτικές αλλαγές του 2015 υπό τον τίτλο «ελευθερία». Από το 2015, οι ρατσιστικές επιθέσεις έχουν μειωθεί, τα μέλη της κοινότητας μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα χωρίς το φόβο της αστυνομικής παρενόχλησης, συνήθης πρακτική κατά το παρελθόν. Οι πρόσφυγες μπορούν να κινηθούν στην Αθήνα χωρίς να ζουν πλέον στο φόβο. Παραταύτα παραμένουν προσεκτικοί.
[1] Άρθρο 34 Π.Δ. 113/2013.
Οι αιτούντες άσυλο: θεωρητικά πρόσβαση σε δικαιώματα, σχεδόν εγκαταλείφθηκε για τον εαυτό τους

Οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες που βρίσκονται στην Ελλάδα από το τέλος του 2015 έχουν αιτηθεί τη διεθνή προστασία μέσω των νέων υπηρεσιών ασύλου, στο γραφείο της Κατεχάκη, στην Αθήνα (Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου Αττικής).
Πολλοί, ωστόσο, από αυτούς περιμένουν για περισσότερο από 6 μήνες από την πρώτη συνέντευξη τους χωρίς να λάβουν καμία περαιτέρω πληροφορία αναφορικά με το πότε θα ληφθεί κάποια απόφαση σχετικά με την αίτησή τους. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ,τους παρέχεται μία κάρτα αιτούντος άσυλο που τους επιτρέπει, θεωρητικά, την πρόσβαση σε βασικά δικαιώματα.
Πρώτον, από τη στιγμή που λαμβάνουν αυτήν την κάρτα, οι αιτούντες άσυλο δικαιούνται να φιλοξενηθούν από τις αρμόδιες αρχές[1], σε περίπτωση που δεν διαθέτουν τα επαρκή μέσα προκειμένου να διατηρήσουν ένα ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο[2]. Μετά από εξέταση από τις αρμόδιες αρχές, τα πρόσωπα που κρίνεται ότι δεν διαθέτουν επαρκή μέσα εγγράφονται στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ), το θεσμικό όργανο που είναι επιφορτισμένο με την τοποθέτηση των αιτούντων σε εγκαταστάσεις διαμονής.
Τα καταλύματα για τους αιτούντες άσυλο διαχειρίζονται αποκλειστικά από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και υπάρχουν δύο τύποι: τα διαμερίσματα και τα ανοικτά κέντρα υποδοχής. Το 2015, μόνο 1400 θέσεις ήταν διαθέσιμες στην Ελλάδα[3]. Ο χρόνος αναμονής για τα καταλύματα είναι εξαιρετικά μεγάλος καθώς οι πραγματικές ανάγκες υπερβαίνουν τη χωρητικότητα των ανοικτών κέντρων υποδοχής υπό λειτουργία. Επειδή η λήψη καταλύματος έγινε σχεδόν αδύνατη για τους αιτούντες άσυλο, πολλοί διαμένουν στους δρόμους ή υπό απαράδεκτες και άθλιες συνθήκες.
Η μόνη επιλογή γι’ αυτούς τους ανθρώπους να ξεφύγουν από την επισφαλή κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει, με περιορισμένη πρόσβαση σε κατάλυμα ή άλλες κοινωνικές υπηρεσίες, είναι πράγματι να εργαστούν και να ικανοποιήσουν οι ίδιοι τις ανάγκες τους. Η κάρτα των αιτούντων άσυλο προσφέρει τη δυνατότητα στους κατόχους της να υποβάλουν αίτηση για χορήγηση άδειας με την οποία να είναι σε θέση να εργαστούν στην Ελλάδα[4] κατά την διάρκεια της αίτησης, με την άδεια να λήγει 30 ημέρες μετά την κάρτα. Ωστόσο, προκειμένου να λάβουν άδεια εργασίας, ο Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ) πρέπει να επαληθεύει πως ο συγκεκριμένος τομέας απασχόλησης ή επάγγελμα δεν είναι περιζήτητο. Μόνο εάν δεν έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από Έλληνες πολίτες, πολίτες της Ε.Ε. ή αναγνωρισμένους πρόσφυγες[5], θα λάβει την άδεια να εργαστεί προσωρινά ο αιτών άσυλο. Αυτό σημαίνει ότι εάν έχει εκφραστεί ενδιαφέρον από τις προαναφερθείσες κατηγορίες, η άδεια εργασίας δεν θα δοθεί στους αιτούντες άσυλο καθώς έχουν τη χαμηλότερη προτεραιότητα.
Αυτή η νομική προτεραιότητα σε συνδυασμό με την παρούσα οικονομική κατάσταση της χώρας, καθιστούν σχεδόν αδύνατο για τους αιτούντες άσυλο να λάβουν άδειες εργασίας. Αυτό έχει επιβλαβείς και σοβαρές συνέπειες για τους αιτούντες άσυλο οι οποίοι συχνά αναγκάζονται οικονομικά να καταφύγουν στην παράνομη απασχόληση, ενώ εκτίθενται στην εκμετάλλευση (Για περισσότερες πληροφορίες, συμβουλευτείτε τη δημοσίευση ΧΩΡΙΣ ΕΠΙΛΟΓΗ, ΕΠΙΛΟΓΩΝ, ή μένει χωρίς καμία δυνατότητα να υποστηρίξει τις ανάγκες του.
Η έλλειψη καταλύματος, καθώς και τα εμπόδια στο δρόμο της απόκτησης αδειών εργασίας, εκθέτει τους αιτούντες άσυλο σε καταστάσεις μεγάλης φτώχειας και οικονομικής ευπάθειας. Οι περιστάσεις αυτές, σε συνδυασμό με τη μακρά διάρκεια της διαδικασίας των αιτήσεων, αφήνουν τους αιτούντες άσυλο «στον αέρα», χωρίς να γνωρίζουν πότε και εάν θα λάβουν μια σταθερή νομική υπόσταση στην Ελλάδα. Για το άγνωστο αυτό χρονικό διάστημα, ενώ οι αιτήσεις τους επεξεργάζονται, το μόνο που μπορούν να κάνουν αυτοί οι άνθρωποι είναι να ελπίζουν ότι θα αναγνωριστούν ως πρόσφυγες και θα είναι σε θέση να συνεχίσουν να ζουν στην Ελλάδα ειρηνικά και με αξιοπρέπεια.
[1] 12(1) Πρεδρικό Διάταγμα 220/2007
[2] Άρθρο 12(3) Πρεδρικό Διάταγμα 220/2007
[3] Πληροφορίες της Ύπατης Αρμοστίας του ΟΗΕ για το Νοέμβρη του 2015
[4] Άρθρο 10(1) Πρεδρικό Διάταγμα 220/2007
[5] Άρθρο 4(1)(γ) Πρεδρικό Διάταγμα 189/1998
Χωρίς επιλογή, επιλογών

Προτεραιότητα των προσφύγων είναι να βρουν εργασία προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες τους και να εξασφαλίσουν μια αξιοπρεπή διαβίωση. Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα έχει επιβάλει αυστηρή λιτότητας, γεγονός που καθιστά πολύ δύσκολο για τους Έλληνες πολίτες να έχουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Η κατάσταση αυτή επηρέασε ιδιαίτερα τις ζωές των πλέον ευάλωτων και αποκλεισμένων ατόμων στην ελληνική κοινωνία. Έτσι, πολλοί πρόσφυγες ζουν υπό επισφαλείς συνθήκες.
Κατά τη συνάντηση με έναν εκπρόσωπο της Umbrella, ενός οργανισμού που υποστηρίζει πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, ανεξαρτήτως εθνικότητας, η συζήτηση επικεντρώθηκε κυρίως στην πρόσβαση στην αγορά εργασίας για τους αναγνωρισμένους πρόσφυγες. Παρά το γεγονός ότι αρκετοί κατέχουν τη κάρτα διεθνούς προστασίας πρόσφυγα, που τους επιτρέπει να εργάζονται υπό το ίδιο πλαίσιο με τους Έλληνες πολίτες[1], η οικονομική συγκυρία και οι πρακτικές αποκλεισμού, ωθούν τους πρόσφυγες εκτός της αγοράς εργασίας, εξαιτίας κυρίως της καταγωγής τους. Σπανίως οι εργοδότες έρχονται σε επαφή μαζί τους για συνεντεύξεις όταν αποστέλλουν βιογραφικά ως απάντηση σε προσφορές εργασίας.
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι πρόσφυγες συχνά υποχρεώνονται να αποδεχθούν κάθε είδους δουλειά, ανεξαρτήτως των συνθηκών της, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να κάνουν τις δικές τους επιλογές. Έχοντας επίγνωση αυτής της κατάστασης, πολλοί εργοδότες εκμεταλλεύονται την ευάλωτη και επισφαλή κατάσταση των προσφύγων για να τους προσφέρουν παράνομες εργασίες. Παρά το γεγονός ότι διαθέτουν τα απαραίτητα προσόντα και πανεπιστημιακά πτυχία, οι πρόσφυγες υποχρεώνονται να δεχτούν αυτές τις θέσεις εργασίας, προκειμένου να κερδίσουν χρήματα και να επιβιώσουν.
Αρκετές γυναίκες από την Αφρική εργάζονται ως οικιακοί βοηθοί, χωρίς σύμβαση εργασίας. Η απουσία και η αναποτελεσματικότητα έλεγχου από την Επιθεώρηση Εργασίας επιτρέπουν στους πολίτες να μην δηλώνουν τους υπαλλήλους τους.
Οι πρακτικές αυτές εμποδίζουν την πρόσβαση των υπαλλήλων στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, ελάχιστης αμοιβής και χρόνου εργασίας που δικαιούνται. Η αδήλωτη εργασία οδηγεί στην εκμετάλλευση και σε υπερωρίες για μισθό χαμηλότερο από τον ελάχιστο επιτρεπόμενο. Η παράβαση της εργατικής νομοθεσίας αφήνει τους εργοδότες ελεύθερους να χειρίζονται τους πρόσφυγες και γενικά να αλλάζουν τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις των εργαζομένων όπως είχαν αρχικά συμφωνηθεί προφορικά μιας και κανένα έγγραφο δεν μπορεί να αποδείξει κάτι από αυτά.
Αντιμετωπίζοντας αυτή την εκμετάλλευση, οι πρόσφυγες έχουν επίγνωση της δυσκολίας να την αποδείξουν και να κινήσουν νομικές διαδικασίες έναντι των εργοδοτών τους. Από τη μια πλευρά, οι περισσότεροι από αυτούς έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στις Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών και προτιμούν να μην καταγγείλουν την κατάσταση. Από την άλλη, ανάλογα με το μισθό και την οικονομική ανάγκη τους, πολλοί πρόσφυγες θα υποστούν αυτές τις εργασιακές συνθήκες, προκειμένου να μην χάσουν την εργασία τους.
Παρά το γεγονός ότι αναγνωρίζονται και προστατεύονται ως πρόσφυγες από τις ελληνικές αρχές, η μη εφαρμογή πολιτικών σχεδίου ένταξης από το κράτος έχει ως αποτέλεσμα να απασχολείται νόμιμα ένα πολύ μικρό ποσοστό προσφύγων στην Ελλάδα. Οι πρόσφυγες αναγκάζονται να συντηρούν τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους, αποδεχόμενοι τις λίγες θέσεις εργασίας που τους προσφέρονται, συχνά εκτός ενός νομικού πλαισίου, κάτι που τους εκθέτει σε μαύρη εργασία και τους κρατάει σιωπηρά σε συνθήκες ευαλωτότητας.

[1] ΠΔ 141/2013, άρθρο 27, σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Δ. 189/1998 της (Α 140).